NĂM QUÂN TỬ DIỆT MỘT TIỂU NHÂN

Trong cuộc sống không bao giờ hết tiểu nhân. Có thiện thì có ác. Cũng như trong vũ trụ có âm có dương, có tiểu nhân mới có quân tử. Trong 64 quẻ Dịch có quẻ 5 tiểu nhân làm hao mòn 1 quân tử, đó là quẻ Sơn Địa Bác. Lại có quẻ 5 quân tử diệt 1 tiểu nhân, đó là quẻ Trạch Thiên Quải.

Mấy ngày gần đây, trên báo chí xuất hiện hình ảnh những người nhiều năm quyết tâm và khôn khéo chống tham nhũng, tôi đọc lại quẻ Quải để xem người xưa đã tổng kết việc quân tử diệt tiểu nhân thế nào. Tượng quẻ Trạch Thiên Quải là Đầm hồ (Trạch) ở trên, Trời (Thiên) ở dưới. Đầm hồ trên cả trời là nước dâng lên tràn ngập, nứt vỡ đến nơi. Nên đặt tên Quải. Quải là nứt vỡ, còn nghĩa nữa là cương quyết.

Quẻ có một hào âm ở trên cùng, tượng cho tiểu nhân đến hồi suy, năm hào dương ở dưới đang tiến lên uy hiếp một hào âm, tượng cho 5 quân tử cương quyết diệt tiểu nhân. Lời Quẻ nói rằng: Quyết liệt: Phải tuyên cáo tội ác của nó ở sân lớn, lấy lòng chí thành mà phát hiệu lệnh. Có điều nguy sợ đây, phải tự răn phe mình đã, đừng chuyên dùng vũ lực, được như vậy thì sự nghiệp của mình càng tiến tới, có lợi.

Phan Bội Châu bình luận: Năm dương khử một âm, 5 quân tử khử 1 tiểu nhân, đáng lẽ là rất dễ, mà lời quẻ lại có ý nói rất gay go. Trên quẻ Bác, 5 tiểu nhân khử 1 quân tử, thánh nhân đã hết sức lo cho quân tử. Bây giờ, 5 quân tử khử 1 tiểu nhân, mà thánh nhân lại răn đe cho quân tử (nguy sợ, phải tự răn mình, đừng chuyên dùng vũ lực - XC), ý tứ Dịch thâm thúy biết chừng nào.

Hãy xem 5 quân tử trong quẻ Quải.

Hào 1 dương (tính từ dưới lên) "hăng mạnh ở ngón chân bước lên trước, tiến lên mà không chắc thắng được, là có lỗi". Hăng mạnh ở bước đầu thôi, và mới về mặt tinh thần, không chắc thắng thì chớ liều thân.

Hào 2 dương là một tay có mưu lược "lo lắng mà kêu gọi, đề phòng".

Biết lo mà lấy việc phòng bị làm đầu là cách rất tốt để ngăn ngừa tiểu nhân. Trong 4 chữ "phòng chống tham nhũng", chữ “phòng” đặt lên trước, đó chính là hào 2 dương.

Đến hào 3 dương. Do ở chỗ hào này ứng với hào 6 tiểu nhân trên cùng (trong một quẻ Dịch, hào 3 và 6 bao giờ cũng ứng với nhau), nên tuy 3 là quân tử đấy, mà thánh nhân cho hai chữ “quyết quyết” (Quân tử quyết quyết). Là vì sao?

Trong diệt trừ tiểu nhân nói chung, đặc biệt chống tham nhũng, vai trò quân tử hào 3 này khác nào ở trong nội bộ bọn chúng, người này mà "quyết quyết" (như chị kế toán trưởng của Tổng Công ty kia), thì bọn chúng chạy đằng trời.

Đến hào 4 dương, cũng là quân tử đấy, ở sát hào 5 (khác nào nhân vật ở các cấp trung gian) nhưng "bất chính, bất trung" (hào 4 vị âm), do dự lừng chừng, thánh nhân bảo khác nào cái "mông đít không da" (đồn phu, “đồn” là cái mông, “phu” là da mỏng), ngồi đứng không yên, "chập choạng", thôi thì hãy "lùa bầy dê đi trước". Lời hào vừa thương hại vừa khuyên răn.

Nghĩa là hãy lui về sau, nhường cho những người vừa dũng mãnh vừa khôn ngoan tiến lên, cổ vũ hô hào thôi cũng được.

Rồi đến hào 5 dương ở vị trí trung tâm, vừa chính vừa trung, tuy sát kề tiểu nhân, nhưng là người đứng đầu quân tử, thánh nhân cũng cho hai chữ "quyết quyết", giữa đường mà đi, không lỗi (quyết quyết trung hành vô cựu). Như vị đại tá Điện Biên kia xông lên, coi đánh tham nhũng như đánh giặc, lại đầy đủ tài liệu trong tay, cứ một chữ trung mà dấn thân.

Phan Bội Châu bình luận: Đọc suốt 6 hào quẻ Quải, thì càng biết thủ đoạn thánh nhân rất cao. Năm quân tử quyết một tiểu nhân, mà cớ sao ba hào (1, 2, 4) không có chữ “quyết”. Duy hào 3 dương với 5 dương có 2 chữ “quyết quyết”.

Chẳng phải là họa phúc ở thời Quải nằm ở trong tay hai hào ấy hay sao?

Mà thật vẫn có thế, hào Sơ tuy là quân tử mà vị thấp, tài hèn, may làm được một người anh hùng vô danh đã tốt rồi, nên phải lo cho Sơ “tiến chưa chắc thắng”. Hào 2 vẫn là tay đại tướng, nhưng nếu vận chưa đến, chỉ là lo lắng, kêu gọi mà thôi. Hào 4 dương cũng là một vị quân tử, có giá trị ở trong phe, nhưng vì có khí thế, mà tài chưa đủ, chỉ vừa làm một người đồng sự, ứng viện phía sau mà thôi, nên bảo rằng lùa bầy dê đi trước thì khỏi ăn năn.

Tựu trung, duy có 3 dương với 5 dương. Hào 3 dương là bạn thân với hào 6 trên, âm, (dương âm ứng nhau) chính là một tay làm được nội gián cho bè quân tử. Nên thánh nhân khuyên rằng: quân tử quyết quyết. Đến như 5 dương, thì địa vị ở trên hết quần chúng, chính là lãnh tụ trong đám quân tử; dùng đầu óc mà khu xử tay chân, vận tài năng mà di chuyển cả thời thế, chính là nhờ vì hạng người ấy. Nếu người ấy mà dở, thì còn ai làm nổi việc thời Quải? Nên thánh nhân tán cho rằng: Quyết quyết, theo đạo trung mà đi.

Tóm lại, trong 6 hào mà công việc “quyết quyết” chỉ đặt trên vai 3 dương với 5 dương. Dùng 3 dương là biến hoá kỳ ảo, tôn 5 dương là đường lối chính thống. Nếu không có 5 dương thì té ra rắn không đầu, sao mà đi được; nếu không có 3 dương, thì té ra đánh giặc không có nội công, sao mà thắng địch? Xem hai lời hào ấy, thì thấy thủ đoạn thánh nhân càng đáng ghê.

Quả là những gợi ý cho một cuốn tiểu thuyết.

Nào, trong cuộc đấu tranh cam go mất còn này thì ai là hào 1, ai là hào 2, hào 4, ai là nhân vật hào 3 hào 5 đây, xin để bạn đọc cùng xem xét.