24. Địa Lôi Phục

Phục là Phản, là Trở lại. Tượng quẻ: Sấm ở trong đất.

Trở lại: hanh thông. Ra vào không gặp tai nạn, bạn bè sẽ lần lượt tới, không lầm lỗi nữa. Vận trời phản phục (tráo đi trở lại), cứ bảy ngày thì trở lại, hành động việc gì cũng có lợi.

PBC giảng: Quẻ này 1 hào dương ở dưới, 5 hào âm ở trên, là âm thịnh đến cực ở trên, mà dương phục sinh ở dưới. Cũng là đạo tiểu nhân thịnh đến cực thì phải tiêu dần, đạo quân tử suy đến cực thì phải lớn dần. Dương đi đã lâu ngày, nay trở lại là thiên đạo có tượng hồi xuân, khí thế hanh thông, thân thể kiện toàn, sự nghiệp hoàn thiện. Đó là vận trời. Chữ ngày ở đây thay cho chữ hào, nói bảy ngày là nói 6 hào dương + 1 hào âm sẽ lần lượt xuất hiện, bắt đầu từ quẻ Phục (1 hào dương), đến quẻ Lâm (2 hào dương), quẻ Thái (3), quẻ Đại Tráng (4), quẻ Quải (5), Quẻ Càn (6), sau quẻ Càn lại xuất hiện 1 hào âm thành quẻ Cấu, vừa hết một vòng bảy ngày. Thuộc tháng 11. Lời Tượng: Sấm ở trong Đất là quẻ Phục. Khí dương bắt đầu trở lại nên hanh thông. Ngày xưa các nguyên thủ tới ngày đông chí là ngày khí dương bắt đầu sinh, không đi kiểm tra, đóng các cửa ải không cho con buôn và hành khách qua lại, để nuôi cái im lặng cho khí dương sinh. Trong trời đất đây là thời điểm khí dương bắt đầu trở lại nên hanh thông. “Nuôi cái im lặng cho khí dương sinh” giống như người mẹ giữ gìn khi cái bào thai bắt đầu trong lòng mẹ.

Hào 1 dương

Tuy lầm lỗi, nhưng thời gian không xa, trở lại tốt lành ngay, không đến nỗi ăn năn lớn, rất tốt. NHL giảng: Hào ở đầu quẻ Phục tượng một người đầu tiên trở lại với đạo, biết tu thân, nên rất tốt.

Hào 2 âm

Trở lại một cách đẹp đẽ, tốt. NHL giảng: Hào này âm nhu, trung, chính, vốn tốt rồi, lại ở gần hào 1 là người quân tử, tức là người biết tu tỉnh, khắc kỷ, trở lại đạo nhân nghĩa, nên tuy là âm mà tốt lành. PBC phụ chú: Quẻ Phục là quẻ miêu tả cái tâm trong sinh vật của giời đất, mà tâm sinh vật của giời đất chính là đức nhân. Lời Tượng của 384 hào duy nhất hào này có chữ nhân, bởi hào 1 dương quẻ Phục chính là hào dương làm gốc cho sinh vật trong giời đất, nên thánh nhân lấy chữ nhân (người) đặt vào hào (2) này, muốn cho chúng ta biết đúng cách làm người, thì phải giữ đức nhân. Cái này cũng giống hạt mầm nẩy ra cây, cho nên ta thường gọi hạt cây bằng nhân: nhân đào, hạnh nhân... chính từ lẽ ấy.

Hào 3 âm

Trở lại mấy lần, tưởng nguy mà không lỗi. NHL giảng: Hào này bất trung, bất chính lại ở thời cuối cùng của quẻ Nội, Chấn (có nghĩa là động), ví như người không bền chí, theo đường thiện không được lâu, sửa lỗi rồi lại mắc lỗi trở lại, thế là nguy, nhưng lại biết phục thiện, sửa đi sửa lại nhiều lần, nên rốt cuộc không lỗi.

Hào 4 âm

Ở giữa các tiểu nhân (các hào âm 2, 3 và 5, 6) mà một mình trở lại theo quân tử (hào 1) tức theo đạo. NHL giảng: Hào này âm nhu, đắc chính ở giữa các hào âm, nhưng chỉ một mình nó ứng với hào 1 là dương, quân tử, cho nên lời hào khen là một mình nó biết theo đường thiện. PBC phụ chú: Thánh nhân không bảo là tốt lành (cát), cũng không bảo là không lỗi (vô cựu), chỉ khen là đi một mình (độc phục), là có thâm ý lắm. Một con phượng ở giữa bầy cú, một hòn ngọc ở giữa chòm đá, đã chắc gì thay đổi được hoàn cảnh mà bảo là tốt lành. Bảo là dữ (hung) thì cũng không phải là dữ. Nên chỉ khen cho hai chữ một mình. Hơn thua chưa biết, hiền nhân quân tử chỉ biết theo điều phải mà thôi.

Hào 5 âm

Có đức dày trở lại điều thiện, không có gì hối hận. NHL giảng: Hào này nhu thuận, đắc trung lại ở vị tôn quý, như một người có đức dày trở lại với điều thiện, biết tự sửa mình, nên không hối hận.

Hào 6 âm

Mê muội không trở lại, sẽ bị tai vạ từ ngoài đưa đến và tự mình gây nên, đã vậy lại cậy võ lực mà dùng quân đàn áp người, rốt cuộc sẽ đại bại, làm cho quốc quân cũng bị khốn, tới mười năm (tới kết cục) cũng không khá được. NHL giảng: Hào trên cùng, như kẻ tiểu nhân hôn mê đến cùng cực, không biết trở lại, nên bị đủ thứ tai vạ. Nó có thế lực nhất trong đám hào âm (đám tiểu nhân) vì ở trên cùng, muốn dùng võ lực đàn áp người, rốt cuộc sẽ đại bại, gây vạ lây cho nước nó không khá lên được. Nói mười năm là ý nói kết cục, tới cùng, chứ không nhất định là 10 năm.