6. Thiên Thủy Tụng

▅▅▅▅▅

▅▅▅▅▅

▅▅▅▅▅

▅▅ ▅▅

▅▅▅▅▅

▅▅ ▅▅

NHL giảng: Do Càn (Trời) có xu hướng đi lên, Khảm (Nước) có xu hướng chảy xuống thấp, như vậy là trái ngược nhau, cũng như hai người bất đồng đạo, tranh nhau mà sinh ra kiện cáo. Như vậy, lời tượng khuyên người quân tử làm việc gì cũng nên cẩn thận từ lúc đầu để tránh kiện cáo. PBC chỉ rõ thêm: Tượng quẻ này về mặt chữ chỉ nói chữ Tụng, nhưng thâm ý của thánh nhân chẳng phải chuyên nói việc Tụng mà thôi. Hễ những việc họa hoạn ở trong thiên hạ, gia đình sở dĩ đến nỗi tan nát, vợ chồng sở dĩ đến nỗi lìa tan, bạn bầu sở dĩ đến nỗi thù nhau, lớn như chiến tranh giữa các nước, nhỏ nữa như viết một hàng chữ, nhả một lời nói, thường đến nỗi gây ra họa văn tự. Tựu trung lại vì không biết mưu sự lúc ban đầu đó thôi (Phụ chú). Lẽ thường trong thiên hạ, có kết quả, tất trước đó đã có tạo cái nguyên nhân. Kết quả sinh ra Tụng, tất có tạo nguyên nhân từ khi bắt đầu, gây mối chỉ có mảy may, thường hay nảy nở ra cái tai vạ. Tục ngữ có câu: Cái sẩy nảy cái ung, chính là lẽ ấy. Quân tử xem quẻ Tụng, mới nghĩ ra phương pháp cho tiêu cái họa Tụng, bằng cách: Hễ làm việc gì phải hết sức cẩn thận, tính toan từ đầu, mối kiện đã không gây ra thời cái tai họa bằng kiện nhau tự nhiên tiêu diệt.

Hào 1 âm

Chẳng kéo dài mãi việc ấy (việc kiện), có chút điều tiếng (chê cười), sau tốt. NHL giảng: Hào 1 âm nhu ở dưới, được hào 4 cương kiện ở trên ứng viện, tức là có chỗ dựa; nhưng đừng nên ỷ thế sinh sự kéo dài việc kiện, có bị trách một chút thì cũng thôi, kết quả được biện minh, thế là tốt.

Hào 2 dương

Chẳng kiện nổi đâu (hào 5 mạnh), lui về mà tránh đi, ấp mình chỉ có ba trăm nóc nhà thôi (ý nói địa vị mình thấp, thế mình nhỏ) như vậy thì không bị hoạ. NHL giảng: Hào 2 ở dưới, trung chứ không chính, ở giữa nội quái là Khảm (hiểm) lại bị 2 hào âm 1 và 3 vây, nên thế yếu, muốn kiện hào 5, (vì 2   có tính dương cương) nhưng thế không địch nổi, vì hào 5 trung, chính lại ở ngôi cao. Dưới kiện trên khác nào trứng chọi đá, không nên, thà rút lui về, tránh đi còn hơn, không bị tội lỗi. Nếu dưới mà kiện trên khác nào tự mình vơ lấy họa. Phụ chú của PBC: Hào này ứng với việc Nguyễn Hoàng (hào 2) muốn kình với Trịnh Kiểm (hào 5), hỏi ý kiến Nguyễn Bỉnh Khiêm, được câu "Hoành sơn nhất đái, vạn đại dung thân", có ý khuyên nên trốn tránh vào Nam cho thoát nạn. (Chú ý: cùng việc kiện mà hào 1 cùng phe với hào 4 vì hai hào chính ứng với nhau, một âm, một dương; hào 2 và 5 tuy cũng chính ứng, nhưng cùng dương cương, coi như kị nhau, không thể cùng phe trong quẻ Tụng).

Hào 3 âm

Cứ (yên ổn mà) hưởng cái đức (ân trạch) cũ của mình (Chu Hy hiểu là giữ cái nếp cũ) ăn ở cho chính đáng mà thường để lòng lo sợ thì kết quả sẽ tốt. Nếu phải đi theo làm với người trên thì cũng đừng mong thành công. NHL giảng: Hào 3 đã âm nhu lại bất chính (âm ở ngôi dương) ở chông chênh trên cùng quẻ Khảm hiểm, chung quanh đều là kẻ thích gây sự (hào 2 và 4 đều là dương) cho nên hào 3 phải lo sợ, nếu hiểu như thế mà biết giữ gìn thì rốt cuộc sẽ yên ổn. Lại nữa: hào 3 chính ứng với hào 6 dương ở ngôi trên, nên có khi nó lôi kéo hào 3 vào cuộc kiện tụng, trong trường hợp đó,3 nên an phận, theo lấy lệ thôi, đừng ham lập công.

.

Hào 4 dương

Không thể kiện cáo được, trở lại theo thiên mệnh (lẽ chính đáng), đổi ý, đi (và) ở yên theo điều chính thì tốt. NHL giảng: Hào này dương cương mà bất trung, bất chính, tượng một người ham kiện cáo. Nhưng không thể kiện ai được. Kiện (hào) 5 thì 5 ở ngôi trên mình, không dám; kiện 3 thì 3 âm, nhu thuận, chịu thua trước rồi; kiện 2 thì 2 vừa cương, vừa chính, trung, lại sáng suốt ẩn tránh nên càng khó; còn 1 thì đã về phe với 4. Đành phải bỏ ý ham kiện đi, theo lẽ phải, ở yên giữ điều chính, như vậy thì tốt. PBC chỉ rõ thêm: Lời tượng hào này khuyên ai ở vào hào 4 hãy thuận nghe theo mệnh trời, biến đổi tính xấu của mình, mà giữ yên lấy đạo lý chính, thời chẳng đến nỗi thất bại.

Hào 5 dương

Xử kiện, hay đi kiện, đều tốt. NHL giảng: Hào 5 này ở ngôi chí tôn, cương mà minh, trung và chính. Nếu là người xử kiện thì là người có đức, có tài (như Bao Công), nếu là người đi kiện thì gặp được quan tòa có đức có tài, không gì tốt bằng.

Hào 6 dương

May mà được cái đai lớn (của quan chức), thì trong một buổi sáng sẽ bị cướp ba lần. NHL giảng: Hào dương này ở trên cùng quẻ Tụng là kẻ rất thích kiện, kiện tới cùng. Nó ở ngôi 6 là bất chính, cho nên dù có may ra được kiện, thì chẳng bao lâu cũng sẽ mất hết. Rốt cuộc vẫn không lợi.