15. Địa Sơn Khiêm

▅▅ ▅▅

▅▅ ▅▅

▅▅ ▅▅

▅▅▅▅▅

▅▅ ▅▅

▅▅ ▅▅

Khiêm là thoái (Thoái nhượng, Lùi nhường bước, Nhún nhường). 

Nhún nhường, hanh thông, người quân tử giữ được trọn vẹn tới cuối. NHL giảng: Trên là Đất, Dưới là Núi. Núi cao, Đất thấp, Núi chịu ở dưới Đất là cái tượng nhún nhường, khiêm hạ. Vì vậy mà được hanh thông. Quẻ này chỉ có mỗi một hào dương, dùng nó làm chủ quẻ. Lời Tượng: Trong Đất có núi là quẻ Khiêm. Người quân tử coi đấy mà bớt chốn nhiều, bù chốn ít, để cho sự vật được cân bằng.

Hào 1 âm

Người quân tử nhún nhường, dùng cách ấy vượt sông lớn, tốt. NHL giảng: Hào này âm nhu mà lại ở dưới cùng thời Khiêm, thật là khiêm hạ, dầu gặp cảnh hiểm nguy nào cũng vượt được. PBC phụ chú: Các quẻ thường có chữ Lợi sang sông lớn, quẻ này lại nói Dùng sang sông lớn, khác nhau chữ Lợi và chữ Dùng. Chữ Lợi là tài ấy, cảnh ấy xứng nhau. Chữ Dùng là dùng cách ấy mà làm việc ấy. Quẻ này khuyên người ta nên dùng đạo Khiêm mà sang sông lớn. (Tỷ như: Qua đò sang sông, chịu nhường cho người lên đò trước, tuy có chậm hơn người một tí, nhưng qua bờ bên kia thì mình lại bước lên bờ trước).

Hào 2 âm

Tiếng tăm lừng lẫy vì đức Khiêm, giữ chính đáng thì tốt. (Học Năng dịch: Nhún nhường có tiếng giữ chính tốt). NHL giảng: Hào này nhu thuận, đắc trung, đắc chính, rất tốt. Cho nên bảo là tiếng tăm lừng lẫy về đức Khiêm. Nhưng ngại tiếng tăm lừng lẫy thì dễ ham danh, mà hóa ra quá khiêm (đến mức giả nhún nhường hoặc nịnh bợ), nên Lời hào khuyên phải giữ đức trung, chính của hào 2 thì mới tốt.

Hào 3 dương

Khó nhọc (có công lao) mà vẫn nhún nhường, người quân tử giữ được trọn vẹn, tốt. NHL giảng: Hào này có đức dương cương, làm chủ cả quẻ, năm hào âm đều trông cậy vào, như người có địa vị (ở trên cùng quẻ nội), có tài năng (hào dương), mà khiêm tốn (vì ở trong quẻ Khiêm), không khoe công, nên càng được mọi người phục, mà giữ được địa vị, đức độ tới cùng. PBC phụ chú: Phương Đông có vua Hạ Vũ, phương Tây có ông Hoa Thịnh Đốn là xứng với hào này.

Hào 4 âm

Phát huy sự nhún nhường thì không gì là không lợi. NHL giảng: Hào này nhu thuận mà đắc chính, tốt đấy, nhưng vì ở trên hào 3 là người có công lao, mà lại ở gần hào 5, là vị nguyên thủ, nên càng phải phát huy thêm đức Khiêm, mới tránh được mọi khó khăn, mà không gì là không lợi.

Hào 5 âm

Chẳng cần giàu (có thế lực) mà thu phục được láng giềng (được nhiều người theo), nhưng phải có chút uy, chinh phục kẻ nào chưa phục mình, thì mới không gì là không lợi. NHL giảng: Hào này âm nhu, đắc trung, ở địa vị chí tôn, nên tự nhiên thu phục được nhiều người, nhưng nếu nhu quá, thiếu uy thì không phải tư cách một vị nguyên thủ, nên lời hào khuyên nên dùng uy võ đối với kẻ nào chưa phục mình. Hào này có thể dùng uy được vì ở ngôi vị dương.

Hào 6 âm

Tiếng tăm lừng lẫy về đức khiêm, được nhiều người theo, có thể lợi dụng điều đó mà ra quân, nhưng cũng chỉ trị được người trong ấp (làng) của mình, không phục mình thôi. NHL giảng: Hào này thể nhu, vị nhu, ở vào thời cuối cùng quẻ Khiêm, cho nên khiêm nhu cùng cực, tiếng tăm lừng lẫy, nhiều người theo, nhân đấy mà có thể ra quân chinh phạt những kẻ không theo mình, nhưng vì tài kém nên chỉ trị được những kẻ trong ấp mình thôi, chưa thỏa chí được. Quẻ này hào nào cũng tốt, không nhiều thì ít, không kém quẻ Đại Hữu bao nhiêu.