3. Thủy Lôi Truân

▅▅ ▅▅

▅▅▅▅▅

▅▅ ▅▅

▅▅ ▅▅

▅▅ ▅▅

▅▅▅▅▅

Truân là Nan (Khó khăn nhưng rồi có cơ hội). Truân còn nghĩa là Đầy (lúc âm dương giao hòa, vạn vật mới sinh sôi, nẩy nở đầy khắp), khi ấy còn chưa lấy gì làm hanh thông, nên còn khốn khó. Tượng quẻ là Mây Sấm.

Lời Tượng: Mây Sấm là quẻ Truân (Rối ren, gian truân). Người quân tử xem đấy mà sửa sang việc chính trị (Như việc hệ thống hóa các đường tơ để dệt vải trên khung cửi). Truân còn nghĩa là Đầy (lúc âm dương giao hòa, vạn vật mới sinh sôi, nẩy nở đầy khắp), khi ấy còn chưa lấy gì làm hanh thông, nên còn khốn khó. 

PBC giảng: Quẻ Truân sau quẻ Càn và Khôn, phản ánh Thời vạn vật mới sinh ra, vận trời mới tạo dựng, còn hỗn mang, mờ tối, nên là Truân. Quẻ Ngoại là Khảm, Khảm thì hiểm; quẻ Nội là Chấn, Chấn thì động. Trong lúc hiểm mà hành động được phải là người mạo hiểm, có chí, có tài. Nhưng ở thời Truân, có tài đức chưa đủ, còn phải nhờ bạn hiền tài giúp đỡ. Tượng quẻ Ngoại là Mây, quẻ Nội là Sấm. Trên trời có Mây có Sấm là chưa có mưa, cơ trời còn đang vận động, nên là Truân. Người thức thời biết có Mây có Sấm là sẽ có Mưa, nghĩa là sẽ có cơ hội. Tượng ấy vận dụng vào cuộc sống là đang buổi truân nạn cần có người giỏi việc tổ chức, sắp xếp việc quốc gia, việc xã hội, thiên hạ đang mong chờ. Người quân tử được quẻ này cần ý thức được cái sứ mệnh đó.

Hào 1 Dương

Dùng dằng, lợi ở giữ điều chỉnh. Lợi ở xây dựng các đơn vị nhỏ thuộc quyền đơn vị lớn (Ngày xưa là nước chư hầu).

Theo PBC : Dùng dằng, là do hào Dương, có chí nhưng địa vị còn thấp, bị 4 hào âm phía trên chèn ép, lại chưa đủ tài, phải thu thập bạn bè, xây dựng đơn vị nhỏ hơn, muốn tiến lên mà chưa được nên dùng dằng, quanh co chứ không phải do dự. Trong sử nước ta, khi Quang Trung bắt được Nguyễn Hoàng Đức người của Gia Long, đã dắt lên ngủ cùng giường với mình, đó chính là tương củạ hào 1 quẻ Truân.

Hào 2 âm

Khốn đốn ư! Khó tiến ư! Cưỡi ngựa dùng dằng ư! Không phải kẻ cướp mà là người muốn kết hôn với mình, (hào 1 ở bên dưới). 

Theo PBC: Hào 2 được cả Chính lẫn Trung lại có Hào 5 chính ứng với mình cũng Chính Trung, xứng đáng quá. Nhưng ngặt có Hào 1 Dương mạnh mẽ ngay cận kề cũng cầu thân. Trong thời Truân nên càng khó xử, vì vậy mà dùng dằng, tiến lui đều khó. Cần biết: đó chẳng phải giặc cướp, người cầu thân đấy. Muốn thoát khỏi tình trạng đồ, chỉ có cách giữ gìn chính đáng, kiên tâm chờ, mười năm là cùng (thời gian tượng trưng). Tuy là chuyện nam nữ nhưng suy ra tình bạn bè, thày trò đều có thể như vậy.

Hào 3 âm

Đuổi hươu mà không người dẫn đường thì chỉ lạc giữa rừng. Người quân tử biết thời cơ ấy, chi bằng bỏ đi, tiến nữa sẽ hối thẹn.

NHL giảng: Hào 3 là âm, ở vị trí Dương, bất chính bất trung, tính chất đã không tốt mà ở thời Truân, hào 6 chính ứng ở trên cũng âm nhu không giúp gì được. Vậy mà cứ muốn làm càn, chẳng khác nào người ham đuổi hươu mà không có thợ săn giúp, chỉ vào sâu trong rừng mà thôi. Bỏ đi thì hơn.

Hào 4 âm

Cưỡi ngựa dùng dằng ư! (Không lên được với hào 5) Quay xuống cầu kết bạn (với hào 1 Dương) thì tốt, không gì là không lợi.

Theo PBC: Hào âm ở vị trí 4 là âm nhu đắc chính, tính chất vẫn là người hiền, nhưng vì tài kém, mà gặp thời Truân, không thể chỉ cậy sức mình mà tiến tới được. Tuy thân cận với hào 5 nhưng hào 5 đã chính ứng với hào 2 rồi. Muốn tiến lên mà sợ hào 5 không cần dùng đến, nên dùng dằng là thế. Hào 4 nếu là người sáng trí, biết mình biết người, thì chớ nên cầu với 5 mà quay xuống cầu với hào 1, vừa là hào Dương cương, tính chất hiền tài, vừa là chính ứng, tất sẽ tâm đầu ý hợp, cùng gánh vác việc đời, không việc gì là không lợi.

Hào 5 Dương

Thời truân chiên, đến sự ban ơn huệ cũng vướng, không làm nổi, dù ở vị trí cao cả. Chỉnh đốn việc nhỏ thì tốt. Chỉnh đốn việc lớn thì xấu. 

NHL giảng: Hào 5 Dương vừa chính vừa trung, ở địa vị chí tôn, đáng lẽ tốt, nhưng giữa thời Truân, lại ở giữa quẻ ngoại Khảm, hiểm, nên chỉ tốt vừa thôi. Hào 2 tuy ứng với nó, nhưng là âm nhu, không giúp được nhiều. Lại thêm hào 1 Dương ở dưới, tượng người có tài đức, uy quyền gần như lấn hào 5, trong khi đó ân trạch của hào 5 không ban bố khắp nơi được. Cho nên hào 5 phải lần lần chỉnh đốn việc nhỏ trước, đừng vội làm việc lớn mà hỏng. Xem thế, có tài đức, có địa vị, nhưng cũng phải đợi có thế, có thời nữa. PBC chỉ rõ thêm: Đối chiếu sử nước ta thấy thân phận vua Lê thời Lê Trịnh ứng với hào này. Lê Cảnh Hưng là một ông vua hiền mà phải ngồi lặng 40 năm dưới áp lực của chúa Trịnh. Đến Lê Chiêu Thống muốn ức chế Trịnh phục hồi nhà Lê, nhưng không gặp thời, không có thế, đến nỗi nước mất nhà tan, đó là việc lớn không xong (đại trinh hung).

Hào 6 âm

Cưỡi ngựa dùng dằng, như khóc ra máu mắt, chảy đầm đìa. 

Theo PBC: Hào này trên hết quẻ Truân, phản ánh thời Truân nạn đã đến cực điểm. Tuy có hào 3 chính ứng nhưng cũng là âm nhu cả, không ứng viện cho nhau được, ở thời Truân nạn mà không thày, không bạn. Hào âm, tài hèn, nhu nhược, lại ở địa vị khốn cực, nên lấy tượng người cưỡi ngựa không biết rẽ lối nào, khóc chảy máu mắt đầm đìa, không mong gì lâu dài nữa.