11. Địa Thiên Thái

▅▅ ▅▅

▅▅ ▅▅

▅▅ ▅▅

▅▅▅▅▅

▅▅▅▅▅

▅▅▅▅▅

Thái là hanh thông, yêu thích, hòa thuận.

NHL giảng: Trong quẻ Thái này, không nên hiểu Càn là Trời, Khôn là Đất. Nếu hiểu thế, hóa ra Trời ở dưới, Đất ở trên, không còn trên dưới phân minh (như quẻ Lý) nữa. Nên hiểu Càn ở đây là khí dương, Khôn là khí âm. Khí dương ở dưới có tính thăng mà giao tiếp với khí âm, khí âm ở trên có tính giáng mà giao tiếp với khí dương, hai khí giao hòa, mọi vật được yên ổn, thỏa thích. Lời Thoán bảo rằng Thái là lúc cái nhỏ (âm) thì tiêu đi, cái lớn (dương) thì trở lại và lớn lên, trời đất giao cảm mà muôn vật thông, trên dưới giao cảm mà chí hướng như nhau, đạo quân tử lớn lên, đạo tiểu nhân thì tiêu dần.

Hào 1 dương

Nhổ rễ cỏ mao mà được cả cụm, tiến lên thì tốt. NHL giảng: Hào này tượng cho người có tài, còn ở vị thấp, nhưng cặp với hai hào trên, như có nhóm đồng chí hướng dắt dìu nhau gánh việc thiên hạ, cho nên việc dễ có kết quả, như nhổ rễ cỏ mao, nhổ một cọng mà được cả cụm.

Hào 2 dương

Bao dung cả sự hoang phế (những tệ hại cũ), dùng cách cương quyết mạo hiểm như lội qua sông, không bỏ sót việc (hoặc người) xa, không nghĩ đến bè đảng, mà phải hợp với đạo trung. NHL giảng: Hào dương, đắc trung, đồng chí đã đông (hào 1, hào 3), lại chính ứng với hào 5 âm, cũng đắc trung, bậc nguyên thủ tin cậy và nghe theo mình, vậy là có tài lớn, có hoàn cảnh thuận lợi. Nhưng còn cần những đức này nữa: - Có độ lượng, bao dung cả những tệ hại cũ còn sót lại, đừng mong trừ tiệt nó ngay từ đầu. - Có đức cương quyết, mạo hiểm như người tay không lội sông. - Tính trước những việc xa xôi sẽ xẩy ra. - Đừng bè phái mà có hại cho nghĩa lớn.- Cần nhất là giữ đạo Trung của hào 2, việc gì cũng vừa phải thôi, chẳng hạn bao dung quá hay mạo hiểm quá, đều có hại. PBC đúc kết rất hay: Một là kể về độ lượng, hai là kể về khí phách, ba là kể về kế hoạch, bốn là kể về công đức, công tâm; bốn đức ấy lại phải tất thảy cho đúng với đạo Trung.

Hào 3 dương

Không có cái gì bằng mãi mà không nghiêng, đi mãi mà không trở lại, trong cảnh gian nan mà giữ được chính đáng thì không lỗi. NHL giảng: Hào 3 này bất trung, quá cương, ở nội quái, giữa quẻ Thái, nghĩa là đã thịnh cực rồi, cho nên Chu Công khuyên rằng sắp suy đấy, sắp lâm vào cảnh gian nan đấy. Nhờ đắc chính (dương ở ngôi dương) và ở vào thời Thái, cho nên không đến nỗi tội lỗi. Đừng lo ngại, cứ tin ở điều chính thì được hưởng phúc. PBC phụ chú: Chúng ta đem thân gánh vác việc đời, tất phải lấy nhân sự đương nhiên mà chống với thiên vận tự nhiên (lấy cái con người đang có chọi với cái vận trời vốn có). Vậy có câu Tinh thần di tạo hoá (tinh thần làm lay chuyển tạo hóa). Lại có câu Anh hùng tạo thời thế. Chính là lo sao cho bằng mà không nghiêng, đi mà không trở lại, nhưng muốn khiến cho không nghiêng thì phải tính trước khi còn bằng, muốn khiến cho không trở lại thì phải ngăn trước khi còn đang đi. Vậy nên đến hào 3 dương, mới được nửa thời Thái, mà thánh nhân đã vội răn hai chữ Gian Trình (để lòng vào cảnh gian nan, đặt thân vào địa vị chính đáng) chính là muốn lấy sức người giằng giữ vận trời vậy.

Hào 4 âm

Dập dìu (hoặc hớn hở) với nhau, không giàu mà thành một xóm, chẳng ước hẹn mà cũng tin nhau. NHL giảng: Đây đã quá nửa quẻ Thái, thời dương suy, ba hào âm tức bọn tiểu nhân kết hợp với nhau, tuy chúng không "giàu" (không có tài đức) nhưng cũng thành một xóm đông, đồng tâm với nhau, chẳng ước hẹn mà cùng tin nhau, vì cùng sẵn lòng gian tà cả. PBC phụ chú: Lời hào 3 dương là răn cho quân tử, lời hào 4 âm là gớm cho tiểu nhân.

Hào 5 âm

Như vua Đế ất (đời Thương) gả em gái về nhà chồng, có phúc, rất tốt. NHL giảng: Hào âm này đắc trung, tuy ở địa vị chí tôn mà khiêm nhu, lại ứng hợp với hào 2 dương ở dưới, như em gái vua Đế ất, chịu làm vợ một người hiền, trong giới bình dân, sẽ được hưởng phúc. PBC: Lời hào này mượn một việc con gái nhà vua gả xuống làm vợ bình dân để mọi người thấy rõ thành tâm hào 5 âm xuống theo 2 dương, là một cách khuất kỷ hạ hiền (quên mình xuống với người hiền) tất được kết quả rất tốt.

Hào 6 âm

Thành đổ sụp xuống, lại chỉ là đống đất. Đừng dùng quân nữa, nhiều lắm mệnh lệnh chỉ ban ra được trong ấp mình mà thôi. Hành động dù chính đáng, nhưng vẫn thất bại mà xấu hổ. NHL giảng: Đây tới lúc cuối cùng của thời Thái, sắp bĩ rồi, như cái thành sụp xuống. Vì là hào âm lại ở vị âm, đừng tranh giành (dùng quân) nữa, không cứu vãn được đâu, có ban lệnh cũng chỉ một ấp mình nghe thôi. PBC biên soạn đến hào này cảm khái: Thái vừa đến cuối cùng tức khắc ra Bĩ. Ghê gớm thiệt! Làm nên tốn vô số công phu (từ quẻ Truân đến quẻ Tỷ trải qua 6 lần Khảm hiểm) mà làm hư chỉ trong chốc lát; vun đắp biết bao nền tảng mà đánh đổ chỉ trong nháy mắt. Than ôi, thành sao khó thế, bại sao dễ rư? Phúc sao chậm thế, họa sao chóng rư? Những người có trách nhiệm với quốc gia, xã hội, há chẳng nên lưu tâm vào chốn ấy hay sao?